Đa số các bệnh nhân ung thư thường chỉ tập trung vào điều trị mà không chú trọng đến chế độ dinh dưỡng để nâng cao thể trạng và duy trì sức khỏe. Do đó, chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư đóng vai trò quan trọng, hỗ trợ tích cực trong việc điều trị hiệu quả.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới, mỗi năm Việt Nam có khoảng 95.000 bệnh nhân chết vì ung thư, trong đó 80% bị sụt cân, 30% qua đời bởi suy kiệt thể trạng. Đa số bệnh nhân chỉ tập trung vào việc chữa trị mà chưa mấy quan tâm đến chế độ dinh dưỡng hàng ngày. Rất ít người chú trọng đến việc ăn uống thế nào, chế độ dinh dưỡng ra sao cho hợp lý. Nhiều bệnh nhân thiếu hiểu biết, lo sợ bệnh ung thư tái phát hoặc phát triển còn áp dụng chế độ ăn kiêng quá mức dẫn đến sụt cân, suy dinh dưỡng, ảnh hưởng trầm trọng đến sức khỏe.

Thực Trạng Dinh Dưỡng Của Bệnh Nhân Ung Thư Ở Việt Nam

30% bệnh nhân ung thư chết vì suy kiệt cơ thể

Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu phòng chống ung thư, ở Việt Nam hiện nay, rất nhiều bệnh nhân ung thư không được chăm sóc dinh dưỡng đúng trong suốt thời gian trị bệnh nên đã dẫn đến tình trạng sụt cân, suy dinh dưỡng và suy kiệt trầm trọng hơn. Có rất nhiều nghiên cứu trên thế giới chỉ ra rằng, bệnh nhân chỉ cần sụt giảm 5% cân nặng đã rút ngắn 1/3 thời gian sống của mình.

Suy kiệt cơ thể là tình trạng phổ biến ở đa số bệnh nhân hiện nay. Điều này có thể là do áp lực điều trị hoặc do tâm lý chán nản, lo sợ của người bệnh nhưng phần nhiều là do khối u gây nên. Khối u thay đổi những hoạt động bình thường của cơ thể làm các tế bào mô bị phá hủy, làm tiêu hao năng lượng nhiều hơn. Nhiều bệnh nhân bỏ cuộc vì không thể chịu được các phương pháp trị liệu do thể lực và cân nặng bị giảm sút trầm trọng.

Con số 30% bệnh nhân ung thư chết vì suy kiệt cơ thể trước khi chết vì khối u đã phần nào cho thấy tác động xấu của tình trạng sút cân, suy kiệt. Một chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ có tác dụng cần thiết, nâng đỡ người bệnh có đủ sức khỏe để điều trị các phương pháp trị liệu nặng nề. Xây dựng một chế độ dinh dưỡng hợp lý là điều vô cùng cần thiết cả trước, trong và sau quá trình điều trị. Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư ngoài việc giúp cải thiện sức khỏe còn giảm đi đau đớn của tác dụng phụ trong quá trình điều trị.

Để đảm bảo chế độ dinh dưỡng cân bằng và hợp lý, người bệnh cần ăn uống đảm bảo các nhóm chất: đạm – nước – vitamin – khoáng chất – bột đường – béo, đồng thời kết hợp với các loại thực phẩm bảo vệ sức khỏe nếu cơ thể không hấp thu được thức ăn bên ngoài.

Chế độ dinh dưỡng nhiều cá, rau, ít thịt, uống nhiều nước và vận động, tập thể dục thể thao… giúp cơ thể bệnh nhân có đầy đủ chất dinh dưỡng và sức khỏe để chống lại bệnh ung thư chứ không phải là “cung cấp thêm chất đạm cho khối u” như nhiều người vẫn lầm tưởng lâu nay. Nên chiều theo khẩu vị của người bệnh, chia nhỏ các bữa ăn để người bệnh dễ hấp thụ dưỡng chất. Người nhà cũng nên khuyên người bệnh chịu khó vận động, ít nằm một chỗ để cơ thể được thoải mái, đầu óc được thư giãn, tránh suy nghĩ quá sẽ giúp cho việc điều trị đạt kết quả cao hơn.

Một Số Loại Dưỡng Chất Cần Đảm Bảo Trong Chế Độ Dinh Dưỡng Cho Bệnh Nhân Ung Thư

1. Đạm

Thịt là thực phẩm cung cấp cho cơ thể các loại acid amin thiết yếu. Để đảm bảo cung cấp đủ các loại acid amin cho cơ thể, khẩu phần ăn phải cân đối giữa protein động vật và protein thực vật.

Các loại thịt màu trắng như thịt gia cầm sẽ có lợi hơn cho sức khoẻ. Cơ thể cũng cần bổ sung thêm các nguồn sắt, kẽm… từ các loại thịt có màu đỏ như thịt lợn nạc, thịt bò… Các loại tôm, cua, cá, nhuyễn thể và hải sản cũng là nguồn cung cấp các acid amin và vi chất dinh dưỡng quý giá cho cơ thể.

2. Tinh bột

Nên chọn các loại ngũ cốc nguyên hạt (gạo, ngô, lúa mì, hạt lúa mạch), các loại củ (khoai tây, khoai lang, khoai sọ, sắn,…). Tránh các loại thực phẩm chế biến sẵn chứa đường đơn, gây nhiều tác hại cho cơ thể, đồng thời các chất phụ gia cho thêm vào thực phẩm trong quá trình chế biến và bảo quản cũng là một trong những nhân tố góp phần làm tăng tỉ lệ bệnh ung thư.

3. Chất béo

Là chất cho giá trị năng lượng cao, giúp hình thành cấu trúc tế bào cơ thể. Do đó, trong khẩu phần ăn hàng ngày của bệnh nhân cần phải có một hàm lượng lipid nhất định, lưu ý hàm lượng acid béo không no không quá 50% tổng năng lượng.

4. Rau quả

Chọn các loại quả tươi sạch, đảm bảo chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm, bảo quản trong điều kiện lạnh, hạn chế làm mất các vitamin trong quá trình chế biến cũng như sơ chế, bảo quản. Rau quả rất có lợi cho sức khỏe do cung cấp các loại vitamin.

Một Số Lưu Ý Về Chế Độ Dinh Dưỡng Trong Quá Trình Điều Trị Ung Thư

Trong thời gian điều trị, bệnh nhân sẽ thường bị thay đổi khẩu vị. Thực phẩm đặc biệt là thịt hoặc những thực phẩm có hàm lượng cao thường gây cho bệnh nhân có cảm giác đắng hoặc có mùi tanh. Sự thay đổi khẩu vị này sẽ biến mất sau khi chấm dứt điều trị. Các phương pháp sau đây có thể giúp người bệnh giảm thiểu được tình trạng khó chịu:

– Súc miệng trước khi ăn.

– Ăn những loại trái cây có vị chua như cam, quýt, chanh, bưởi… (ngoại trừ trường hợp những bệnh nhân đang bị tổn thương đau ở miệng, hầu họng).

– Ăn bữa nhỏ nhiều lần trong ngày; tăng cường ăn những thức ăn ưa thích và không nên ăn nhiều thịt đỏ; sử dụng các loại gia vị và nước sốt trong món ăn,…

Hoá, xạ trị ở vùng đầu và cổ... có thể làm giảm đi việc tiết nước bọt dẫn đến khô miệng. Điều này làm bệnh nhân chán ăn và bỏ bữa ngày càng trầm trọng. Trong trường hợp này, cần lưu ý:

– Nên ăn thức ăn mềm hoặc chế biến nhiều nước; nhai kẹo cao su hoặc ăn thêm hoa quả chua nhằm tăng tiết nước bọt.

– Tránh ăn nhiều đường.

– Sử dụng đồ tráng miệng ướp lạnh.

– Vệ sinh răng miệng và súc miệng tối thiểu 4 lần trong 1 ngày.

– Uống nhiều nước và uống từng ngụm trong vài phút.

Đau và nhiễm trùng miệng, hầu họng thường hay gặp ở những bệnh nhân ung thư đang phải chịu xạ trị vùng đầu-cổ, hóa trị liệu hoặc đang có những vấn đề nhiễm trùng. Khi thấy đau răng miệng, bệnh nhân cần thông báo cho bác sĩ điều trị để xử trí kịp thời. Một số thực phẩm nhất định có thể ảnh làm tăng khả năng tổn thương răng miệng của bệnh nhân:

– Thực phẩm có gia vị cay nồng.

– Thực phẩm cứng, có góc cạnh sắc gây khó nhai, nuốt.

Bệnh nhân nên ăn những thực phẩm mềm, dễ dàng nhai và nuốt như trái cây mềm, phô mai, bún, mì, miến, sữa, bột ngũ cốc… Nên tránh ăn cay, mặn, tránh các loại trái cây có vị chua.

Đa phần bệnh nhân hóa trị liệu thường buồn nôn và nôn. Lời khuyên là nên cho người bệnh ăn trước khi đói vì cơn đói làm tăng cảm giác buồn nôn; uống nhiều nước, uống chậm, nhiều hớp trong ngày; tránh những thức ăn dầu mỡ, cay nồng, nặng mùi…; ăn thành nhiều bữa nhỏ và ăn những thực phẩm khô như bánh quy giòn, bánh mì nướng…

Vấn đề uống nước: Với bệnh nhân ung thư, nên uống 8-12 ly nước mỗi ngày. Có thể là nước chín, nước ép rau, quả, sữa hoặc những thực phẩm có chứa nhiều nước… Điều quan trọng là uống nước ngay cả những lúc không khát. Tuy nhiên nên hạn chế những thức uống chứa cafein…

Tóm lại, một chế độ ăn uống phù hợp đủ dinh dưỡng và năng lượng là rất quan trọng, giúp nâng cao sức khỏe, chất lượng điều trị và chất lượng sống cho bệnh nhân ung thư. Bệnh nhân nên đến khám bác sĩ chuyên khoa ung thư để được tư vấn cụ thể về chế độ dinh dưỡng.

Nguồn tham khảo: Bệnh viện Trung ương Quân đội 108